YAPAY ZEKA MODELLEMESİNİN HUKUKA OLASI ETKİLERİ NELERDİR?
Bir bilgisayar ve kontrolündeki bir makinenin , doğal zekaya benzer şekilde çeşitli faaliyetleri yerine getirme kabiliyeti olarak tanımlayabileceğimiz yapay zekanın varlığı ve gelişimi günümüzde yadsınamayacak bir konuma gelmiştir. Yapay zekaya ilişkin çalışmalar 1900’lü yıllarda başlamış ve sayısı da gün geçtikçe artmaktadır. Önceleri yapay zekanın daha basit ve insan yaşamını kolaylaştıracak alanlarda kullanımı düşünülürken şimdilerde hukuk ve yapay zeka kavramları dahi yan yana anılmaya başlamıştır.
Hukuk sistemleri insan yaşamı ile yakın bir ilişki halindedir ve bu nedendendir ki tekdüze değildir. Örneğin yasaların zamanla değişebilmesi yahut değişen dünya koşullarına göre yasalara istisnalar getirilebilmesi sıkça karşılaştığımız bir durumdur. Peki ama yapay zekanın gelişimi hukuku nasıl etkileyecektir?
Yapay zekanın hukuka etkileri incelenirken ikili bir ayrım yapmakta fayda vardır. İlki yapay zekanın hukuk süjelerine ve yargıya etkisi ; ikincisi ise yapay zekanın hukuki statüsü durumu.
Yapay zekanın hukuk süjelerine ve yargıya etkisi :
Yapay zekanın yargı mercilerine destek amacıyla kullanılmaya başlanması muhtemeldir. Ancak yargının 3 temel ayağı olarak nitelendirilen avukat, hakim ve savcının yerini ilerleyen süreçte yapay zeka alabilir mi?
Bir takım görüşe göre hukuk mantalitesi yanında insani yönlerin ve yeteneklerin olması hukukçuyu hukukçu yapmaktadır bu nedenle yapay zeka hukukçuların yerini alamaz. Ancak hak kaybının en aza indirilmesi ve doğru kararlar verilebilmesi için yapay zekanın hukukçuların yerini alacağının kuşkusuz olduğunu savunanlarda mevcuttur. Amerika’da 2017 yılında yapılan bir araştırmada sicil kaydı ve dava verilerinden oluşturulan bir algoritmaya sahip yapay zeka sisteminin ceza yargılamasında sanığın tutukluluk haline ilişkin hakimlere oranla daha doğru karar verdiği ortaya konulmuştur.
Öte yandan yapay zekanın kullanımı ile makul sürede yargılanmanın sağlanabilmesi de söz konusu olabilir. Yapay zekanın yargılamayı insanlara göre daha hızlı yürütmesi ile yargılama esnasında süreçler kısalacak ve makul sürede yargılanma sağlanabilecektir.
Yapay zeka ve hukuki statüsü:
Yapay zekanın hukuki statüsü ne olmalıdır. Hukukun süjesi olan bir kişi olarak mı ele alınmalıdır ,yoksa bir eşya gibi mi veyahut kendine has bir statü mü tanınmalıdır?
Hukuki açıdan kişi haklara ve borçlara sahip varlık olarak tanımlanmaktadır. Gerçek kişi olabildiği gibi tüzel kişilerin varlığı da hukuk sistemlerinde düzenlenmiştir. Yapay zekanın tüzel kişi yahut kendine has statüsü olan kişi niteliğinde olduğuna ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Dolayısıyla ilgili düzenleme yapılana kadar yapay zekayı kişi olarak tanımlayamıyoruz. Kişi olarak tanımlayamadığımız için de kendi fiillerinden sorumluluğu bulunmamaktadır, hak sahibi olamazlar ve borç altına giremezler. Ancak yapay zekaya sahip robot veya makineler irade açıklayabilirlerse söz konusu durum ne olacaktır? Örneğin kendilerini temsil edecek bir gerçek veya tüzel kişi atayabileyecekler mi? Elbette yapay zekaya hukuk sistemlerinde özel bir statü verilmesi ile böylesine bir düzenlemeyi görebilmemiz muhtemeldir.
Şu anki düzenlemeler ışığında yapay zekayı hukuki anlamda kişi olarak kabul edememekteyiz ancak yapay zekadan kaynaklı zararlardan kimin sorumlu olacağı da bir ayrı meseledir. Örneğin gerçek veya tüzel kişiler arasında yapılan bir sözleşme doğrultusunda gerçekleştirilen işte yapay zekadan kaynaklı bir zarar meydana geldiğinde yapay zekaya sahip taraf özen yükümlülüğünün ihlali nedeniyle mi sorumlu olacaktır yoksa ilgili zarar ayıp olarak mı nitelendirilecektir veyahut ilgili durum bir haksız fiil midir?
Öte yandan yapay zekanın hukuka aykırı bir fiil geçekleştirmesinde örneğin bir başka kimsenin malına zarar vermesinde, bir kimseyi yaralamasında veya ölüme sebep olmasında sorumluluk kime ait olacaktır? Yapay zeka üreticisi mi , yapay zekayı satın alan kişi mi yahut yapay zeka mı sorumlu olacaktır?
Yapay zekanın insan yaşamında kapladığı yerin artması ile hukuk sistemlerinin yapay zekaya ilişkin düzenleme yapma mecburiyetleri ortaya çıkacaktır. Mevcut insan odaklı hukuk sistemlerinin yerini yapay zeka odaklı hukuk sistemlerinin alması çok da uzak gibi görünmüyor.
