İNTERNET VE YER SAĞLAYICILARININ HUKUKİ SORUMLULUĞU
İNTERNET SAĞLAYICILARININ HUKUKİ SORUMLULUĞU
Ağların ağı internet, birden fazla bilgisayarın belli bir yönteme uyarak birbirleri arasında bağlantı kurmalarına olanak sağlayan bir uluslararası bilgi iletişim ağıdır. (Bovenzi)
Teknolojinin gelişmesiyle beraber hayatımızın büyük bir kısmında yer alan internet, kişisel verilerin toplanması ve işlenmesi bakımından önemli bir konum teşkil etmektedir. Nitekim iş hayatımızdan sosyal hayatımıza kadar eğitim, ticaret, güvenlik, iletişim gibi pek çok alanda internetin bize sunmuş olduğu olanaklardan, (kredi kartı şifresi, mail hesapları vb.) kişisel bilgilerimizi içeren veriler aracılığıyla faydalandığımız şüphesizdir. Gündelik hayatımızın vazgeçilmez parçası haline gelen internet; gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla beraber aynı zamanda da internet kullanımlarının suiistimal edilmesiyle gerek toplum hayatında gerek hukuk alanında birtakım sorunlarla kendini göstermektedir. Bu sorunlara müteakip “İnternet suçları” olarak adlandırabileceğimiz suç türü hukuk dünyasında yer edinmiş olup, nitekim konuyla ilgili düzenlemeler yapma ihtiyacı hasıl olmuştur.
İnternet sağlayıcılarının yükümlülük ve sorumlulukları ile internet ortamında işlenen belirli suçlarla mücadele etmek amacıyla 2007 yılında 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun çıkarılmıştır. Bu kanun ile yapılan düzenlemede internet servis sağlayıcıları (İSS); erişim sağlayıcı, yer sağlayıcı, içerik sağlayıcı olarak sınıflandırılmıştır. Ayrıca söz konusu kanunda toplu kullanım sağlayıcı ve 1/10/2020 tarihinde yürürlüğe giren madde ile sosyal ağ sağlayıcının tanımı yapılmıştır.
İNTERNET SAĞLAYICILARININ TANIMI
- İnternet Servis Sağlayıcısı, geniş anlamda gerçek ve tüzel kişilere internet bağlantısı sunan oluşumlardır. İnternet servis sağlayıcısı, başkalarının hazırlamış olduğu içerikleri kendi sunucularında depolayabilir; depolamış olduğu içerikleri internet bağlantılarını kullanarak, internet ortamına aktarabilir.
Erişim Sağlayıcı: Kullanıcılarına internet ortamına erişim olanağı sağlayan her türlü gerçek veya tüzel kişileri ifade eder. Başkalarına ait bilgileri sunucularında depolama işlevi bulunmamaktadır.
- İçerik Sağlayıcı: İnternet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi bizzat üreten, değiştiren ve sağlayan kurum, kuruluş ve bireylerdir.
- Yer Sağlayıcı: Hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişilerdir.
- Toplu Kullanım Sağlayıcı: Kişilere belli bir yerde ve belli bir süre internet ortamı kullanım olanağı sağlayan oluşumlardır.
- Sosyal Ağ Sağlayıcı: Sosyal etkileşim amacıyla kullanıcıların internet ortamında metin, görüntü, ses, konum gibi içerikleri oluşturmalarına, görüntülemelerine veya paylaşmalarına imkân sağlayan gerçek veya tüzel kişilerdir.
İNTERNET SAĞLAYICILARININ YÜKÜMLÜLÜK VE SORUMLULUKLARI
İÇERİK SAĞLAYICININ SORUMLULUĞU
– İçerik sağlayıcı, internet ortamında kullanıma sunduğu her türlü içerikten sorumludur. Bu bağlamda içerik sağlayıcı, İnternet ortamına sunduğu hukuka aykırı içeriği İnternet ortamından kaldırsa dahi suçu işlemiş olacaktır ve sorumluluğu vardır.
– İçerik sağlayıcı, bağlantı sağladığı başkasına ait içerikten sorumlu değildir. Ancak, sunuş biçiminden, bağlantı sağladığı içeriği benimsediği ve kullanıcının söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı açıkça belli ise genel hükümlere göre sorumludur.
YER SAĞLAYICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
– Yer sağlayıcı, yer sağladığı içeriği kontrol etmek veya hukuka aykırı bir faaliyetin söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir.
– Yer sağlayıcı, yer sağladığı hukuka aykırı içeriği 5651 sayılı kanunun 8 inci ve 9 uncu maddelerine göre haberdar edilmesi hâlinde yayından çıkarmakla yükümlüdür. Bu doğrultuda yer sağlayıcının kendisine bildirilen hukuka aykırı içeriği usulüne uygun olarak yayından kaldırması halinde, herhangi bir cezai sorumluluğu doğmayacaktır.
– Yer sağlayıcı, yer sağladığı hizmetlere ilişkin trafik bilgilerini bir yıldan az ve iki yıldan fazla olmamak üzere yönetmelikte belirlenecek süre kadar saklamakla ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini sağlamakla yükümlüdür.
Kanunda Öngörülen Yaptırımlar:
Yer sağlayıcılık bildiriminde bulunmayan veya bu Kanundaki yükümlülüklerini yerine getirmeyen yer sağlayıcı hakkında Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı tarafından yüz bin Türk lirasından bir milyon Türk lirasına kadar idari para cezası verilir.
ERİŞİM SAĞLAYICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
– Erişim sağlayıcı; Herhangi bir kullanıcısının yayınladığı hukuka aykırı içerikten, 5651 sayılı kanun hükümlerine uygun olarak haberdar edilmesi halinde erişimi engellemekle yükümlüdür. Erişimin engellenmesi kararlarının uygulanmasını sağlamak üzere Erişim Sağlayıcıları Birliği kurulmuştur.
– Erişim sağlayıcı; Sağladığı hizmetlere ilişkin, yönetmelikte belirtilen trafik bilgilerini altı aydan az ve iki yıldan fazla olmamak üzere yönetmelikte belirlenecek süre kadar saklamakla ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini sağlamakla,
Faaliyetine son vereceği tarihten en az üç ay önce durumu Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna, içerik sağlayıcılarına ve müşterilerine bildirmek ve trafik bilgilerine ilişkin kayıtları yönetmelikte belirtilen esas ve usullere uygun olarak Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna teslim etmekle,
Erişimi engelleme kararı verilen yayınlarla ilgili olarak alternatif erişim yollarını engelleyici tedbirleri almakla, yükümlüdür.
Bunları yerine getirmeyen erişim sağlayıcısına BTK Başkanı tarafından on bin Yeni Türk Lirasından elli bin Yeni Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir.
– Erişim sağlayıcı, kendisi aracılığıyla erişilen bilgilerin içeriklerinin hukuka aykırı olup olmadıklarını ve sorumluluğu gerektirip gerektirmediğini kontrol etmekle yükümlü değildir.
SUÇ İŞLENMESİ NEDENİYLE İÇERİĞİN ÇIKARILMASI VE ERİŞİMİN ENGELLENMESİ
İnternet ortamında yapılan ve içeriği aşağıdaki suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe sebebi bulunan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verilir (5651 sayılı Kanun m.8/1):
- İntihara yönlendirme (madde 84),
- Çocukların cinsel istismarı (madde 103, birinci fıkra),
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190),
- Sağlık için tehlikeli madde temini (madde 194),
- Müstehcenlik (madde 226),
- Fuhuş (madde 227),
- Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (madde 228),
- 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun’da yer alan suçlar,
- 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanunda yer alan suçlar.
Hâkim, mahkeme veya Cumhuriyet savcısı tarafından verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının birer örneği, gereği yapılmak üzere BTK’ye gönderilir.
İçeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının gereği, derhal ve en geç kararın bildirilmesi anından itibaren dört saat içinde yerine getirilir.
Başkan tarafından verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının konusunu oluşturan yayını yapanların kimliklerinin belirlenmesi halinde, Başkan tarafından, Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur.
Kanun’da Öngörülen Yaptırımları:
Koruma tedbiri olarak verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının gereğini yerine getirmeyen içerik, yer veya erişim sağlayıcılarının sorumluları, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, beş yüz günden üç bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
İdarî tedbir olarak verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının yerine getirilmemesi halinde, Başkan tarafından ilgili içerik, yer ve erişim sağlayıcısına, on bin Yeni Türk Lirasından yüz bin Yeni Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir. İdarî para cezasının verildiği andan itibaren yirmi dört saat içinde erişim sağlayıcı tarafından kararın yerine getirilmemesi halinde BTK tarafından yetkilendirmenin iptaline karar verilebilir.
GECİKMESİNDE SAKINCA BULUNAN HÂLLERDE İÇERİĞİN ÇIKARILMASI VE/VEYA ERİŞİMİN ENGELLENMESİ
Yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya bir kaçına bağlı olarak hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde, Cumhurbaşkanlığı veya millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması ile ilgili bakanlıkların talebi üzerine BTK başkanı tarafından internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilir. Karar, başkan tarafından derhâl erişim sağlayıcılara ve ilgili içerik ve yer sağlayıcılara bildirilir. İçerik çıkartılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının gereği, derhâl ve en geç kararın bildirilmesi anından itibaren dört saat içinde yerine getirilir
Bu kapsamdaki suça konu internet içeriklerini oluşturan ve yayanlar hakkında Başkan tarafından, Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur. Bu suçların faillerine ulaşmak için gerekli olan bilgiler içerik, yer ve erişim sağlayıcılar tarafından hâkim kararı üzerine adli mercilere verilir. Bu bilgileri vermeyen içerik, yer ve erişim sağlayıcıların sorumluları, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, üç bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Bu madde uyarınca verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının gereğini yerine getirmeyen erişim sağlayıcılar ile ilgili içerik ve yer sağlayıcılara Başkan tarafından elli bin Türk lirasından beş yüz bin Türk lirasına kadar idari para cezası verilir.
KİŞİLİK HAKLARININ İHLALİ NEDENİYLE İÇERİĞİN YAYINDAN ÇIKARILMASI VE ERİŞİMİN ENGELLENMESİ
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebilir. Kişilerin talepleri, içerik ve/veya yer sağlayıcısı tarafından en geç yirmi dört saat içinde cevaplandırılır.
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, doğrudan sulh ceza hâkimine başvurarak da içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini isteyebilir. Kişilerin talepleri doğrultusunda hâkim içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verebilir. Hakim yirmi dört saat içinde duruşma yapmaksızın yalnızca hak ihlalinin gerçekleştiği bölüm için erişimin engellemesi kararı verilebilir. Zorunlu olmadıkça internet sitesinde yapılan yayının tümüne yönelik erişimin engellenmesine karar verilemez. Erişim Sağlayıcıları Birliği tarafından ilgili içerik ve yer sağlayıcılar ile erişim sağlayıcıya gönderilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının gereği derhâl, en geç dört saat içinde ilgili içerik ve yer sağlayıcılar ile erişim sağlayıcı tarafından yerine getirilir
Erişimin engellenmesine konu içeriğin yayından çıkarılmış olması durumunda hâkim kararı kendiliğinden hükümsüz kalır.
Kanun’da Öngörülen Yaptırımları:
Sulh ceza hâkiminin kararını belirtilen şartlara uygun olarak ve süresinde yerine getirmeyen içerik, yer ve erişim sağlayıcıların sorumluları, beş yüz günden üç bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
TOPLU KULLANIM SAĞLAYICILARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
– Ticarî amaçla toplu kullanım sağlayıcılar, izin belgesi almakla yükümlüdür.
– Ticari amaçla olup olmadığına bakılmaksızın bütün internet toplu kullanım sağlayıcılar, konusu suç oluşturan içeriklere erişimin engellenmesi ve kullanıma ilişkin erişim kayıtlarının tutulması hususlarında yönetmelikle belirlenen tedbirleri almakla yükümlüdür.
– Ticari amaçla toplu kullanım sağlayıcılar, ailenin ve çocukların korunması, suçun önlenmesi ve suçluların tespiti kapsamında usul ve esasları yönetmelikte belirlenen tedbirleri almakla yükümlüdür.
Kanun’da Öngörülen Yaptırımlar
– Yükümlülükleri ihlal eden ticari amaçla toplu kullanım sağlayıcılarına, bin Türk Lirasından on beş bin Türk Lirasına kadar idari para cezası veya üç güne kadar ticari faaliyetlerini durdurma müeyyidesi verilir.
SOSYAL AĞ SAĞLAYICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
- a) Türkiye’de Temsilci Bulundurma Yükümlülüğü
– Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcı; en az bir kişiyi Türkiye’de temsilci olarak belirleme ve bildirmekle yükümlüdür. Temsilcinin gerçek kişi olması hâlinde Türk vatandaşı olması zorunludur.
Kanun’da Öngörülen Yaptırımları
- İdari Para Cezaları
Türkiye’de temsilci bulundurma yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya, on milyon Türk lirası idari para cezası verilir. Verilen idari para cezasının tebliğinden itibaren otuz gün içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi hâlinde otuz milyon Türk lirası daha idari para cezası verilir.
- Reklam Yasağı
İkinci kez verilen idari para cezasının tebliğinden itibaren otuz gün içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi hâlinde Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı tarafından Türkiye’de mukim vergi mükellefi olan gerçek ve tüzel kişilerin ilgili sosyal ağ sağlayıcısına yeni reklam vermesi yasaklanır, bu kapsamda yeni sözleşme kurulamaz ve buna ilişkin para transferi yapılamaz.
- İnternet Bant Genişliğinin Daraltılması
Reklam yasağı kararının verildiği tarihten itibaren üç ay içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi hâlinde Başkan, sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin yüzde elli oranında daraltılması için sulh ceza hâkimliğine başvurabilir. Başvurunun kabulüne ilişkin hâkim kararının uygulanmasından itibaren otuz gün içinde söz konusu yükümlülüğün yerine getirilmemesi hâlinde Başkan, sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin yüzde doksan oranına kadar daraltılması için sulh ceza hâkimliğine başvurabilir. Hâkim ikinci başvuru üzerine vereceği kararında, yüzde elliden düşük olmamak kaydıyla, sunulan hizmetin niteliğini de dikkate alarak daha düşük bir oran belirleyebilir.
Temsilci belirleme ve bildirme yükümlülüğünün yerine getirilmesi hâlinde; verilen idari para cezalarının dörtte biri tahsil edilir, reklam yasağı kaldırılır ve hâkim kararları kendiliğinden hükümsüz kalır.
b) Başvurulara Kırk Sekiz Saat İçinde Cevap Verilmesi Yükümlülüğü
Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt içi ve yurt dışı kaynaklı Sosyal Ağ Sağlayıcılarının 5651 Sayılı Kanun 9. madde (kişilik hakları) ve 9/A maddesi (özel hayatın gizliliği) uyarınca kişilerden gelen içerik kaldırma taleplerine en geç 48 saat içinde olumlu ya da olumsuz cevap vermesi gerekmektedir.
Kanun’da Öngörülen Yaptırımı:
Başvurulara kırk sekiz saat içinde cevap verilmesi yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya beş milyon Türk lirası idari para cezası verilir.
c) BTK’ ya Rapor Sunulması
Yurt içi veya yurt dışı kaynaklı Sosyal Ağ Sağlayıcı, kendisine bildirilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararlarının uygulanmasına ve kişilerin başvurularına ilişkin istatistiksel ve kategorik bilgileri içeren Türkçe hazırlanmış raporları altı aylık dönemlerle BTK’ ya bildirmek ve kişisel verilerden arındırılmak suretiyle Sosyal Ağ Sağlayıcının web sitesinde yayınlanmak zorundadır.
Bu durumda Sosyal Ağ Sağlayıcılarının, ilk raporu Haziran 2021’de BTK’ya bildirmesi gerekmektedir.
Kanun’da Öngörülen Yaptırımı:
BTK’ ya rapor sunulması yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya on milyon Türk lirası idari para cezası verilir.
d) Verilerin Türkiye’de Barındırılması Yükümlülüğü
Sosyal Ağ Sağlayıcı, Türkiye’deki kullanıcıların verilerini Türkiye’de barındırma yönünde gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Ancak tedbirlerin ne şekilde alınacağı ve verilerin Türkiye’ye taşınmaması halinde yaptırımın ne olacağı Kanun’da belirtilmemiştir.
e) İçeriği Çıkarma ve Erişimi Engelleme Kararlarını Yerine Getirme Yükümlülüğü
Hukuka aykırılığı hâkim veya mahkeme kararı ile tespit edilen içeriğin Sosyal Ağ Sağlayıcıya bildirilmesi durumunda, bildirime rağmen 24 saat içinde içeriği çıkarmayan veya erişimi engellemeyen Sosyal Ağ Sağlayıcı, doğan zararların tazmin edilmesinden sorumludur. Bu hukuki sorumluluğun işletilmesi için içerik sağlayıcının sorumluluğuna gidilmesi veya içerik sağlayıcıya dava açılması şartı aranmaz.
Sosyal ağ sağlayıcının yükümlülükleri, içerik veya yer sağlayıcısı olmasından doğan sorumluluk ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz.
Stj. Av. Elanur AKSAKAL
